Nhiều điểm mới tại dự thảo Nghị định về phí sử dụng đường cao tốc

Ngày 11/7, Cục Đ??ờng bộ Việt Nam đã trình Bộ Giao thông vận tải dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về phí sử dụng đ??ờng bộ cao tốc.

Theo đó, Nghị định hướng dẫn Luật Đ??ờng bộ 2024 với mục tiêu quy định mức thu, chế độ thu, nộp, miễn, quản lý và sử dụng phí sử dụng đ??ờng bộ cao tốc thu đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đ??ờng bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác thuộc phạm vi quản lý của Bộ Giao thông vận tải.

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 12 điều. Trong đó, chương 3 quy định mức thu phí sử dụng đ??ờng cao tốc; đồng thời, quy định việc quản lý và sử dụng phí sử dụng đ??ờng bộ cao tốc trong 2 tr??ờng hợp, đó là (i) đơn vị quản lý thu là cơ quan quản lý đ??ờng bộ trực tiếp tổ chức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đ??ờng bộ cao tốc; (ii) tr??ờng hợp chuyển nhượng quyền thu phí, nhượng quyền kinh doanh - quản lý tài sản tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đ??ờng bộ cao tốc.

Với hình thức thứ nhất, cơ quan quản lý tài sản đ??ờng cao tốc là Cục Đ??ờng bộ Việt Nam tự tổ chức thu. Qua đấu thầu, Cục Đ??ờng bộ Việt Nam sẽ lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ thu phí trên nền tảng hệ thống thu phí tự động không dừng. Phương án này có nhược điểm là sẽ không hình thành ngay một số tiền lớn để tạo nguồn lực đủ lớn cho việc đầu tư các tuyến cao tốc mới.

Hình thức thứ hai là đấu thầu quản lý đ??ờng cao tốc theo hình thức hợp đồng kinh doanh - quản lý (O&M). Nhà đầu tư sẽ đứng ra thu phí và quản lý, bảo trì tuyến đ??ờng. Nhà nước bán quyền thu phí tuyến cao tốc trong thời gian nhất định và thu ngay được một khoản tiền. Phương án này có nhiều ưu điểm, song với những tuyến cao tốc có lưu lượng thấp sẽ khó hấp dẫn nhà đầu tư.

Theo Cục Đ??ờng bộ Việt Nam, chính sách thu phí sử dụng đ??ờng bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đ??ờng bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác là một trong những chính sách mới so với Luật Giao thông đ??ờng bộ năm 2008.

Vì vậy, đ?? đảm bảo cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn phục vụ triển khai công tác thu phí như: đầu tư xây dựng hạ tầng trạm thu phí (phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, lập thiết kế, dự toán, lựa chọn nhà thầu xây d???ng, lắp đặt các công trình, thiết bị, công nghệ thu phí); xây dựng mức thu phí, cơ chế quản lý phí sử dụng đ??ờng bộ..., Luật Đ??ờng bộ đã quy định tại khoản 2 Điều 85 như sau: “Các quy định tại điểm a và điểm b khoản 2 Điều 42, Điều 43, Điều 50, khoản 1 Điều 84 của Luật này có hiệu lực kể từ ngày 01/10/2024”.

Điểm nhấn quan trọng trong dự thảo là việc cơ quan chủ trì soạn thảo xác định 3 điều kiện về hạ tầng, nguồn lực thực hiện chính sách thu phí này, cụ thể:

Đầu tiên, đ?? các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư được phép triển khai thu phí là công trình được thiết kế, đầu tư xây dựng theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đ??ờng cao tốc và các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật khác có liên quan.

Thứ hai, công trình đ??ờng bộ cao tốc đã hoàn thành thi công xây d???ng, đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng.

Thứ ba, hoàn thành việc xây d???ng, lắp đặt hạ tầng trạm thu phí, hệ thống phần mềm, thiết bị đảm bảo công tác vận hành, phục vụ việc thu phí theo quy định.

Luật Đ??ờng bộ cũng quy định việc giao “Chính phủ quy định về điều kiện, thời điểm thực hiện việc thu phí sử dụng đ??ờng cao tốc; việc thu phí sử dụng đối với đ??ờng cao tốc thuộc tr??ờng hợp quy định tại khoản 1 Điều này mà chưa đáp ứng quy định tại khoản 1 Điều 45 và khoản 2 Điều 47 của Luật này” (Khoản 3 Điều 50).

"Đối với đ??ờng cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng quy định tại khoản 1, Điều 45 và khoản 2, Điều 47 của Luật Đ??ờng bộ thì việc thu phí sẽ được triển khai sau khi đáp ứng điều kiện thứ 2 và điều kiện thứ 3", Dự thảo nêu rõ.

Được biết, khoản 1, Điều 45 Luật Đ??ờng bộ nêu rõ: "Đ??ờng cao tốc được thiết kế theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đ??ờng cao tốc và các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật khác có liên quan".

Cùng với đó, theo quy định tại khoản 2, Điều 47, đ??ờng cao tốc được đầu tư, xây dựng phù hợp với quy hoạch quy định tại khoản 2 Điều 44 của Luật này và đầu tư, xây dựng đồng bộ các công trình sau đây: đ??ờng gom hoặc đ??ờng bên; trung tâm quản lý, vận hành giao thông tuyến đ??ờng cao tốc; trạm dừng nghỉ, điểm dừng xe, đ?? xe; hệ thống thu phí điện tử không dừng đối với tuyến đ??ờng có thu tiền sử dụng đ??ờng bộ; công trình kiểm soát tải trọng xe.

Về mức phí, Cục Đ??ờng bộ Việt Nam cho rằng mức phí được nghiên cứu, xây dựng trên cơ sở tính toán và phân tích lợi ích của của chủ phương tiện khi lưu thông trên các tuyến cao tốc đó; đồng thời có tham khảo thông lệ quốc tế.

"Theo đó, người sử dụng đ??ờng cao tốc th??ờng sẵn sàng chi trả mức chi phí tương đương với 50-70% lợi ích thu được khi sử dụng đ??ờng cao tốc”, Cục Đ??ờng bộ đánh giá.

Để tính toán mức thu, đại diện cơ quan soạn thảo cho rằng cần xác định các yếu tố lợi ích của người sử dụng: Một là, được tính toán trên cơ sở so sánh chi phí khi sử dụng đ??ờng thu phí so với chi phí khi sử dụng đ??ờng hoặc phương thức thay thế; hai là, các khoản thuế, phí liên quan; ba là, mức thu dịch vụ sử dụng đ??ờng bộ và đ??ờng bộ cao tốc đầu tư theo hình thức PPP.

Tính toán của Viện Chiến lược và Phát triển giao thông vận tải, kết quả lượng hóa chi phí vận hành và chi phí thời gian của phương tiện cho thấy, so với lưu thông tuyến trên quốc lộ song hành, phương tiện lưu thông trên các tuyến cao tốc sẽ được lợi bình quân 4.824 đồng/xe/km, trong đó 25% từ tiết kiệm chi phí vận hành phương tiện và 75% từ tiết kiệm thời gian hàng hóa và hành khách trên đ??ờng.

Đối chiếu với các điều kiện nêu trên, Cục Đ??ờng bộ Việt Nam cho biết, hiện có 12 dự án/đoạn tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đại diện chủ sở hữu, đã hoàn thành và đưa vào khai thác, sử dụng có thể triển khai thu phí. Đó là: cao tốc Lào Cai - Kim Thành, Hà Nội - Thái Nguyên, TP. HCM - Trung Lương, Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Mỹ Thuận - Cần Thơ. Trong số này có tới 8 dự án thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông vừa được đưa vào khai thác.

Với phương án mức thu như trên, dự kiến sau khi triển khai thu phí đối với các tuyến cao tốc đang khai thác, số phí thu được có thể đạt 3.210 tỷ đồng/năm; số thu nộp ngân sách nhà nước là 2.850 tỷ đồng/năm, giúp Nhà nước có thêm nguồn lực thực hiện công tác bảo trì các tuyến cao tốc hiện hữu, cũng như để đầu tư cho các dự án cao tốc mới./.